Tạp Chí Mô Tô Cất Cánh Đam Mê
Khi tìm hiểu về môtô, ta hầu như chỉ để ý đến thiết kế xe và sức mạnh động cơ mà hầu như quên đi một bộ phận rất quan trọng khác trên xe. Hệ thống quan trọng mà tôi đang muốn nói đến ở đây là hệ thống truyền động. Khác với ô tô vốn chỉ có một lựa chọn hệ thống truyền động là trục các đăng. Môtô có đến 3 lựa chọn hệ thống truyền động: Nhông xích, trục các đăng và dây curoa.
Trong ba hệ truyền động nói trên thì nhông xích hiện đang là loại được sử dụng phổ biến và rộng rãi nhất ở mọi hãng xe và dòng xe. Trục các đăng cũng là một lựa chọn, nhưng ít phổ biến hơn. Còn lại là dây curoa vốn chỉ thấy ở một số mẫu xe nhất định.
Vậy tại sao hệ truyền động nhông xích lại được sử dụng rộng rãi nhất? Để trả lời câu hỏi này, ta phải đi sâu vào ưu và nhược điểm của mỗi loại hệ thống.
1. Hệ thống truyền động nhông xích
Một trong những hệ thống truyền động khá phổ biến trên xe máy hiện nay mà nhiều người biết đó là nhông xích. Một số nơi gọi là sên xe máy. Nó được cấu tạo bởi một nhông dẫn động từ trục thứ cấp của hộp số. Đồng thời truyền động thông qua một dây xích (sên) đến nhông sau được lắp trên bộ kết nối trung tâm của bánh xe sau.
Ngoài ra, dây sên được thiết kế để phù hợp với nhông xe với kích thước, chiều dài tương thích với độ rộng và số lượng răng của nhông xe. Cấu tạo của nó là loại xích kết nối con lăn, gồm các chi tiết kim loại liên kết với nhau thành các mắc sên.
Nhờ vậy, hệ thống này giúp xe bảo toàn năng lượng rất cao. Theo công bố của nhà sản xuất thì nó chỉ mất khoảng 1 đến 4% năng lượng truyền tải. Chưa kể, cấu tạo đơn giản, trọng lượng nhẹ nên giá thành cũng khá rẻ.
Tuy có trọng lượng nặng hơn dây curoa, nhưng nhông xích lại bền hơn, tuổi thọ cao hơn. Việc bảo trì bảo dưỡng cũng rất đơn giản. Không những thế, dù cần được bảo trì bảo dưỡng đều đặn nhưng nhông xích lại một lợi thế khác nữa là khả năng hấp thủ lực cực tốt. Với những dòng xe thường tăng tốc đột ngột, phanh gấp và chạy ở địa hình xấu nhiều thì nhông xích thực sự là lựa chọn tối ưu.
Nếu bạn muốn chiếc xe của mình sốc và nhồng ga đầu, không cần nước hậu thì chỉ cần thay nhông sau với số răng nhiều hơn, hoặc nhông trước với số răng thấp hơn. Nếu muốn chiếc xe mình có vận tốc tối đa cao nhất thì chỉ cần thay nhông sau với số răng thấp hơn là được. Nhưng bạn phải đánh đổi việc đề-pa của xe sẽ yếu hơn trước một chút, thậm chí là yếu hơn nhiều tùy vào số răng của nhông mới.
Thay đổi như thế nào là do bạn, chỉ cần nhớ tỉ số xuống 1 răng nhông trước bằng lên 3 răng nhông sau là được. Việc thay nhông trước sẽ lợi hơn so với thay nhông sau do giá thành rẻ hơn và không cần phải nối xích như thay nhông sau.
Cái gì có ưu điểm cũng có nhược điểm. So với trục các đăng thì nhông xích bị mài mòn nhanh hơn, yêu cầu chế độ bảo dưỡng và thay mới. Nếu không được bảo dưỡng đều đặn và kỹ càng, xích có nguy cơ đứt trong khi xe hoạt động.
Với những bạn chưa biết thì việc đứt xích khi xe đang di chuyển là rất nguy hiểm. Khi xích bị đứt, có hai trường hợp sẽ xảy ra. Một là xích theo quán tính quay của nhông trước, văng lên và vả thẳng vào chân, có thể làm gãy chân. Trường hợp thứ hai, chân bạn sẽ thoát nhưng bưởng máy sẽ vỡ do xích vả vào hoặc bị cuộn ở nhông trước.
2. Hệ thống truyền động dây curoa trên xe tay ga
Bên cạnh nhông xích thì còn có hệ thống truyền động dây dai (curoa) được sử dụng trên các dòng xe ga. Nó cũng tương tự loại trên kia nhưng được thay bằng dây đai bằng vật liệu tổng hợp. Thường thì bằng dây thép bên trong và một lớp Kevla bao phủ bên ngoài.
Ưu điểm của loại này đó chính là tuổi thọ cao, thường thì phải trên 100.000 km mới thay thế. Khi hoạt động êm ái, không cần sử dụng dầu bôi trơn như nhông xích và không cần phải bảo dưỡng thường xuyên.
Tuy nhiên, giá thành của nó lại khá cao kèm với tháo lắp phức tạp nên chi phí thay thế khá tốn kém. Ngoài ra, tỷ lệ hao hụt năng lượng cũng lớn hơn rất nhiều so với loại trên. Rồi khi tăng tốc bất ngờ thì độ chùng và co giãn trên dây đai không chắc chắn. Vì vậy gia tốc mạnh khiến lực truyền tới bánh sau không đều, dễ khiến đuôi xe mất cân bằng khi tăng tốc đột ngột.
3. Hệ truyền động trục nối
Loại thứ ba là loại trục nối (trục láp) thường được sử dụng trên các loại xe phân khối lớn của BMW, Honda, Kawasaki… Cấu tạo của loại này gồm hai cặp bánh răng côn (bevel gear) ăn khớp vuông góc. Một ở trục ra của hộp số và đầu vào trục, cặp còn lại ở đầu ra của trục và đầu vào của trục bánh xe.
Nhờ được che kín hoàn toàn nên nó cực kì bền bỉ, khó hư hỏng và gần như không cần quan tâm đến việc bảo dưỡng như trên nhông xích hay dây đai. Tài xế chỉ cần thay thế dầu nhớt bên trong mà thôi. Chưa kể, vỏ trục gia cố càng sau thêm chắc chắn, đảm bảo ổn định cho khung xe.
Tuy nhiên, nhược điểm của nó đó là chi phí sửa chữa khi gặp sự cố đắt gấp nhiều lần các loại kia. Đơn giản là bởi vì phải từ các phụ tùng chính hãng của nhà sản xuất mới được. Chưa kể, bánh sau hay bị trượt do khóa bánh thường xảy ra khi mà tốc độ quay của bánh thấp hơn tốc độ của xe.
4. Kinh nghiệm bảo dưỡng hệ truyền động mô tô, xe máy
Dù bạn đang sử dụng loại truyền động nào thì nên hiểu rõ về nó hơn để có thể sử dụng hiệu quả. Cần bỏ ngay thói quen để các chủ sửa xe dùng nhớt đã qua sử dụng bôi trơn nhông xích. Các chất bẩn bên trong sẽ làm hỏng các mắt xích cũng như bánh răng của bộ phận này.
Bên cạnh đó, cần phải chú ý không nên rồ ga một cách đột ngột làm ảnh hưởng đến tuổi thọ hệ truyền động. Xe số thì còn đỡ do thiết kế của nó, tuy nhiên xe ga thì hoàn toàn khác. Bởi khi làm việc này thì sẽ làm cho dây đai và má phanh nhanh mòn do ma sát cao. Nhiệt sinh ra khiến chúng dễ bị chai cứng, ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc.
Ngoài ra, hạn chế chở nặng vượt quá ngưỡng cho phép của mỗi xe. Trường hợp bắt buộc, thì không nên đi với tốc độ cao và thời gian dài. Phải chia ra quảng ngắn và để cho chúng có thời gian nghỉ ngơi, giảm nhiệt cho các bộ phận bên trong.
Đặc biệt, nhiều người chủ quan cho rằng xe đi dưới mưa hay lội nước sẽ không ảnh hưởng đến hệ truyền động. Thực tế thì đây là kẻ thù số 1 của nó. Lý giải điều này cũng đơn giản bởi vì chúng hoạt động dựa trên lực bám bề mặt do ma sát. Nếu gặp nước thì khả năng bám bị giảm đi rất nhiều, ảnh hưởng đến khả năng gia tốc của xe.
Cuối cùng, vẫn là ưu tiên bảo dưỡng và thay thế định kỳ. Mặc dù hiện nay các hệ truyền động đều được nhà sản xuất chú trọng ưu tiên độ bền, tuổi thọ lớn nhưng chúng vẫn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố từ môi trường, thói quen sử dụng của con người.
Vì vậy, tốt nhất nên chú ý kiểm tra xe thường xuyên. Nếu phát hiện các biểu hiện bất thường từ hệ truyền động thì phải mang đến các tiệm sửa chữa ngay. Đối với hệ truyền động trục nối thì cần chú ý thay thế dầu nhớt đúng định kỳ, hạn chế để xe lội nước. Đừng chủ quan nếu không bạn sẽ tốn rất nhiều tiền trong việc thay thế.
